De media kopt: 'mensen die rood vlees eten lopen grotere kans op kanker'. Dat geldt ook voor mensen die worst eten, bewerkt vlees dus. Zo’n causale bewering wekt mijn belangstelling, dus ik lees verder. Een groot onderzoek van de Wereld Gezondheidsorganisatie wijst uit dat het eten van rood vlees en bewerkt vlees een verhoogde kans op dikke-darmkanker geeft. Een kans van wel 17% per 100 gram rood vlees per dag! Paniek alom. Mag je dan helemaal geen vlees meer eten? Hoeveel kun je nog eten zonder dat het je gezondheid aantast? Niemand weet het.
Op radio 538 bemoeit Edwin Evers zich er mee en hij belt een hoogleraar. Zij antwoordt aarzelend op zijn vragen en maakt een omtrekkende beweging. Nu wordt mijn belangstelling nog meer geprikkeld. Eerst is het kennelijk risicovol om rood en bewerkt vlees te eten, maar doorvragen leidt tot vage en ontwijkende antwoorden.
Goed, dan maar terug naar de bron: het korte artikel dat hierover in The Lancet is gepubliceerd. Er is een meta-analyse gedaan van meer dan 800 studies waarbij het effect van rood en bewerkt vlees op het voorkomen van kanker in kaart is gebracht. Deze studie is uitgevoerd door 22 wetenschappers uit tien landen. Het is een prima, gedegen (systematische) studie die goed verantwoord is, een studie die zowel de toets van betrouwbaarheid als van validiteit kan doorstaan. Bovendien, zo wordt in een reactie op de paniek gesteld, de effecten van rood vlees op het krijgen van kanker worden al langer onderzocht, het risico is bekend. Alleen is nooit eerder op deze grote schaal een overzicht van alle resultaten gepresenteerd. Oud nieuws dus, in een nieuw jasje.
Over blijft het risico op kanker (voor de kenners: Odds Ratio) dat is vastgesteld op 17%. Enige nuance is op zijn plaats. Het is uiteraard geen absoluut effect, zoals de media willen doen geloven. Verder kunnen bij – met name de ‘rood vlees studies’ – verstoringen van bias, confounders en toeval niet worden uitgesloten. Om een voorbeeld te noemen: mensen die rood vlees eten zijn misschien mensen die er een bepaalde leefstijl op na houden, een leefstijl die sowieso een verhoogd risico op kanker geeft (bv. vet eten, fastfood, weinig groente en fruit). Dat is niet gemeten, dus dat weten we niet. Met andere woorden: een geïsoleerd verband tussen het eten van rood vlees en kanker is niet onderzocht in deze studie, maar eventuele verstorende factoren ook niet. Voorzichtigheid geboden dus, als je conclusies gaat trekken.
Echter, dat claimen de wetenschappers ook niet. Het is nu zaak dat ook journalisten dit gaan meewegen, alvorens paniek te zaaien. Kijk, ik smul van dit soort verslaglegging, van de wijze waarop de media omgaat met wetenschappelijke resultaten. Dan kan ik immers mijn blog weer vullen en mijn studenten van voorbeelden van wetenschapscommunicatie voorzien. In dit geval een voorbeeld van hoe het niet moet. Ondanks alle ‘ifs and buts’ ben ik blij dat ik geen vlees eet. Om meer dan een reden.
Bronnen:
Bouvard V., Loomis, D., Guyton, K.Z., Grosse, Y., El Ghissassi, F., Benbrahim-Tallaa, L., Guha, N., Mattock, H. & Straif, K. (2015).
Carcinogenicity of consumption of red and processed meat. The Lancet Oncology, 114. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(15)00444-1.