Als docent heb je invloed op je studenten. Je hebt dat met je onderwijsmethoden, je houding en je gedrag. Dat dit niet altijd goed uitpakt blijkt wel uit het bericht dat een docent van het University College Groningen complottheorieën verkondigde en daarbij probeerde studenten te beïnvloeden.
Er werd een intern onderzoek naar zijn onderwijsmethoden gestart (HOP, 2022). Het gaat hier natuurlijk om een uitzonderlijk geval. Maar leidt bij vele docenten ongetwijfeld ook tot de vraag: hoeveel invloed mag je eigenlijk hebben? Hoe precies dien je om te gaan met studenten en wat moet je houding als docent zijn tijdens het onderwijs. Deze twee aspecten zijn onderdeel van de ‘larger sphere of influence’ (Van Dijk et al., 2020). Een goede docent kent zijn vak en kan zijn of haar kennis goed overbrengen. Daarnaast zijn goede docenten ook sterk. Volgens Heerkens (2015) zijn dat docenten die, naast dat ze goed zijn in hun vak, graag lesgeven en die echt het verschil maken voor hun studenten. Ik wil deze vraag dan ook beantwoorden door vier eigenschappen van een docent aan te geven die voor mij het verschil maken.
Ten eerste heeft een sterke docent een positieve invloed op zijn of haar studenten. Dit houdt in dat je als docent de student inspireert en motiveert tot leren. Dat kun je doen door voorbeelden te gebruiken die dicht bij de belevingswereld van de studenten staan, of door een persoonlijk tintje aan de voorbeelden te geven. Je kunt natuurlijk ook positieve ervaringen uit je vak delen, of succesvolle toepassingen van praktijkonderzoek. Studenten gaan zich dan vrijer in de groep bewegen, ze durven te vragen en ze durven zaken aan de orde te stellen.
Daarnaast creëert een sterke docent een veilige omgeving voor studenten. Dat wil zeggen dat je het onderwijs zo inricht dat er een kritische discussie kan plaatsvinden over allerlei theorieën, waardoor studenten zich onafhankelijk een mening kunnen vormen. Niets opleggen dus, geen druk uitoefenen maar keuzes aanreiken. Voor jou als docent betekent dit dat je controversiële of lastige theorieën uitlegt door de context te schetsen, door eventuele alternatieven aan te dragen en door het laatste woord bij de studenten te laten: wat vinden zij ervan? Hoe kijken zij daarnaar? Openstaan voor interactie is daarbij cruciaal.
Ten derde heeft een sterke docent plezier in zijn of haar vak en laat deze grote betrokkenheid zien. Hij/zij is er voor studenten, maar niet met studenten. Als docent ben je geen lid van hun groep, je houdt afstand juist ook op inhoud. Je laat zien wat jou boeit, maar je luistert ook naar wat studenten bezighoudt. En je staat de studenten met raad en daad bij als ze daarom vragen. Zodoende ben je niet hun critical friend, maar hun critical coach.
Ten slotte is een sterke docent betrouwbaar. Dit betekent dat je je aan gemaakte afspraken houdt en aan de regels van de opleiding. In je gedrag ben je een voorbeeld voor de studenten, en zodoende een bron van inspiratie. Je moet dat positief zien; dus niet de studenten meetrekken in een persoonlijke strijd, overtuiging of conflict (zoals bijvoorbeeld COVID-maatregelen, politieke overtuiging), maar openheid, diversiteit en een inclusieve stijl van lesgeven laten zien.
Zo leren studenten hoe ze het beste zelfstandig en onafhankelijk kunnen leren, ze leren nieuwsgierig te worden, ze leren geïnspireerd te raken en van hun vak te houden.
Nog even terug naar het voorbeeld van de RUG-docent die tijdens colleges ‘kritisch denken’ probeerde studenten te overtuigen van zijn ideeën. De invloed van deze docent werd als ongewenst gezien en hijzelf als niet sterk. Zijn vak wordt niet meer aangeboden.
Gebruikte bronnen
Heerkens, E. (2015, 29 september) Wat maakt een sterke docent een goede docent? Verkregen op 22 februari 2022 via https://metis-onderwijsadvies.nl/2015/09/29/wat-maakt-een-sterke-docent-een-goede-docent/
HOP (2022, 27 januari). RUG-docent verspreidde complottheorieën. Verkregen op 22 februari 2022 via https://dub.uu.nl/nl/nieuws/rug-docent-verspreidde-complottheorieën.
Van Dijk, E., Van Tartwijk, J., Marieke F. Van der Schaaf, M.F. & Kluijtmans, M. (2020). What makes an expert university teacher? A systematic review and synthesis of frameworks for teacher expertise in higher education. Educational Research Review, 31 (2020). doi.org/10.1016/j.edurev.2020.100365