In het hoger onderwijs wordt veel onderzoek gedaan. De vraag is wat de impact is van al dat onderzoek. Worden de resultaten ingezet om maatschappelijke problemen aan te pakken? Hoe dan? En verder: wat leren we als onderzoekers zelf van dat onderzoek?
Onderzoek doen naar onderzoek is interessant. In een recent artikel in Science Guide (Adema, 2022) wordt verslag gedaan van een documentanalyse. Dat is een kwalitatieve vorm van onderzoek waarbij de onderzoekers 69 onderzoeksrapporten uitgebreid analyseerden en keken naar de impact van deze onderzoeken. Het ging daarbij om onderwijsonderzoek van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek van de afgelopen vijf jaren.
De vraag is allereerst wat impact is. Bij onderzoek kun je impact op twee manieren zien. Allereerst kun je nagaan wat de kennisopbrengst is van onderzoek, dus welke kennis wordt met het onderzoeksproject opgedaan en op welke wijze deze kennis met de onderzoeksgemeenschap wordt gedeeld. Dit laatste werd vroeger aangeduid met disseminatie. Daarnaast kun je kijken naar de kennisbenutting van onderzoek. Dat wil zeggen dat je nagaat wat er met onderzoeksresultaten gebeurt, dus hoe uitkomsten binnen en buiten de professionele praktijk worden toegepast. Dit werd vroeger aangeduid met de term valorisatie.
In haar artikel beschrijft Adema dat de impact van een klein deel van de 69 onderzochte onderzoeken niet duidelijk was en dat uit de resultaten van de analyse een aantal lessen te trekken is. Uit het artikel blijkt verder dat niet altijd werd aangegeven op welke wijze de opgedane kennis in praktijk werd gebracht. Dat wekt verbazing, aangezien valorisatie (kennisbenutting) een van de kerndoelen van onderzoek in het hoger onderwijs is. Verder was me na het lezen van het artikel niet duidelijk wat precies het onderscheid is tussen kennisbenutting en kennisopbrengst. Het lijken twee afzonderlijke begrippen als je het artikel leest, maar dat ligt wat anders. Enig zoekwerk leert dat kennisbenutting eigenlijk de volgende fase is na het verkrijgen van een kennisopbrengst uit onderzoek. Dus eigenlijk wat je met de opbrengst van kennis doet nadat je het onderzoek hebt gedaan; hoe je dat in (maar ook buiten) je eigen praktijk gebruikt.
Figuur 1
.png)
De kennisopbrengst van onderzoek zou hoog moeten zijn, met andere woorden, heldere antwoord te geven op de onderzoeksvragen. Dat kan echter alleen als de juiste vragen worden gesteld, en er een relevante aanleiding voor het onderzoek is. Dat wil zeggen dat de vragen goed aansluiten op de aanleiding voor het onderzoek en dat de aanleiding ook echt schetst wat de achterliggende reden is om het onderzoek te doen. Echter, bij praktijkonderzoek is het nog belangrijker dat er iets met deze opbrengsten wordt gedaan, dus dat de benutting ervan optimaal is. In het artikel van Adema vind ik daarvoor een aantal bruikbare tips :
- Teamwerk: als onderzoeker ben je met een team van onderzoekers bezig, en als onderwijsonderzoeker ook in een team van vakdocenten. Daarnaast werk je samen met andere opleidingen of met kennispartners buiten de opleiding. Door iedereen actief te betrekken, door regelmatig als team bijeen te komen en de voortgang te bespreken voelen onderzoekers zich actief deel van het project, en zo wordt de motivatie en het nut om de opbrengst van het onderzoek te gebruiken groter.
- Kennisorganisatie: onderzoek vindt plaats in een kennisorganisatie, bijvoorbeeld een hoger onderwijsinstelling. Het is belangrijk dat dit goed wordt gefaciliteerd, niet alleen door er geld in te steken, maar ook door uren beschikbaar te stellen, ruimte en logistieke ondersteuning. Als dit goed gebeurt, bijvoorbeeld in onderwijsonderzoek, dan krijgen de docentonderzoekers ruim de gelegenheid om de opgedane kennis in hun lespraktijk te verwerken.
- Relevantie: onderzoek dat geen relevantie heeft wordt ook niet goed gebruikt. Er moet een gedegen aanleiding zijn om het onderzoek uit te voeren en een goede aansluiting bij de praktijk. Pas dan wordt de bruikbaarheid ervan verhoogd.
Adema, J. (2022, 12 april). Laat leraren actief meedoen in onderzoeksprojecten. Verkregen op 13 april 2022 via www. Scienceguide.nl.
NRO, (2018, november). Handleiding kennisbenutting. Verkregen op 13 april 2022 via www.nro.nl.