Thematische analyse: een praktisch en reflexief instrument

Laatst werd ik gevraagd om mee te werken aan een artikel voor het tijdschrift KWALON. Ik mocht in een repliek schrijven op de bespreking van mijn boek over Thematische Analyse. Een echte uitdaging. Je weet immers nooit hoe de boekbespreking uitvalt? Wat als er negatieve kritiek komt? Ga je dan boos reageren, of je verdedigen? Of geef je alles toe en beloof je beterschap? En wat als iedereen alleen maar laaiend enthousiast is over je boek? Wat ga je dan schrijven? Blozen van trots? De recensent gelijk geven? Toch nog verbeterpuntjes zoeken?

Eigenlijk viel de boekbespreking me alles mee. De docent die het artikel schreef (Lager, 2022) was - naast lovend - ook kritisch over het boek. Ik heb een aantal van haar punten gebruikt bij het samenstellen van de nieuwe druk.

Volgens Lager (2022) biedt de methode houvast, maar is ze tegelijkertijd flexibel en ze vindt dat dit in het boek helder en toegankelijk wordt uitgelegd. Het houvast zit ‘m in de zes stappen die je kunt volgen om de analyse uit te voeren, met voor iedere stap een aantal richtlijnen en criteria. Tegelijkertijd is de methode flexibel, omdat je zelf kunt uitmaken of je alle zes de stappen doorloopt, waar je eventueel stappen herhaalt en welke stappen je overslaat. Houvast dus als het nodig is, maar vrijheid als het kan. In de nieuwe druk ligt de nadruk nog meer dan voorheen op deze flexibiliteit. Zo wordt het zes-stappenplan nog meer dan voorheen een praktisch instrument.

Verder heb ik in de nieuwe druk de focus verlegd naar reflexiviteit. Deze reflexiviteit is criterium van betrouwbaarheid, dat je bij het zes-stappenplan heel goed kunt gebruiken. Het houdt in dat je op bepaalde momenten pas op de plaats maakt om kritisch naar je eigen analyse te kijken. Aan de hand daarvan bepaal je de volgende stap.

Uit de boekbespreking kwam de vraag naar de doelgroep voor de methode. Zijn dat wel de beoogde studenten? Moet het niet iets praktischer, met een aantrekkelijke opmaak en plaatjes? Studenten zijn visueel ingesteld, ze willen video-instructie en korte, geïllustreerde handleidingen. In mijn repliek heb ik uitgelegd (Verhoeven, 2022) wat voor mij de doelgroep is: in de eerste plaats studenten, maar daarnaast dient het boek ook als naslagwerk voor kwalitatieve onderzoekers. Dat laatste maakt een theoretische inleiding in het boek plausibel.

Voor de volgende druk heb ik een nog praktischer insteek gekozen, met extra voorbeelden, bijvoorbeeld over robotisering in de zorg. De teksten in het boek zijn helder en bondig geschreven. Het boek bevat veel nieuwe, full colour illustraties en snel vindbare tips. Het is verder voorzien van een uitgebreide index.

Naast de nieuwe druk wordt hard gewerkt aan een begeleidende website met uitgewerkte analysevoorbeelden, een begrippentrainer en extra tips en leesmateriaal. De voorbeelden op de website zijn gemaakt in software voor kwalitatieve analyse, maar ook in meer standaard pakketten zoals Word en Excel.

Mijn doel is dat het boek in het hoger onderwijs wordt ingezet om vaker, beter en uitgebreider stil te staan bij kwalitatieve onderzoeksvaardigheden. Samen met de voorbeelden die de docent gebruikt vormt het een prima inleiding in Thematische Analyse.

Mochten jullie vragen hebben over dit onderwerp, neem dan contact met me op. Ik help je graag.


Bronnen

Lager, D. (2022). Praktisch handboek over thematische analyse dat houvast biedt. KWALON, 27 (2) pp 147-150. DOI https://doi.org/10.5117/KWA2022.2.012.LAGE

Verhoeven, N. (2022). Houvast en flexibiliteit met thematische analyse. Repliek bespreking ‘Thematische analyse: Patronen vinden bij kwalitatief onderzoek’. KWALON, 27 (2), pp 152 – 253. DOI https://doi.org/10.5117/KWA2022.2.013.VERH